Bỏ trách nhiệm chứng minh tội phạm của tòa? ( 15/8/2012 ) | ||||
Nhiều bất cập trong thực tiễn thi hành Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003 đã được chỉ ra trong hội nghị do VKSND Tối cao phối hợp với VKSND TP.HCM tổ chức ngày 14-8. Song song đó, nhiều kiến nghị sửa đổi, bổ sung luật cũng được các đại biểu nêu lên… | ||||
Ở giai đoạn điều tra, một vấn đề được nhiều đại biểu chỉ ra là quyền hạn của điều tra viên trong hoạt động tố tụng còn bị hạn chế so với quyền hạn của lãnh đạo cơ quan điều tra. Phân định quyền hạn chưa hợp lý Cụ thể, các điều 34, 36 Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS) năm 2003 quy định khi tiến hành tố tụng các vụ án cụ thể, lãnh đạo cơ quan điều tra ra các quyết định tố tụng, còn điều tra viên trực tiếp thi hành các quyết định tố tụng đó. Như vậy về nguyên tắc, lãnh đạo cơ quan điều tra có quyền hạn tuyệt đối. Ngược lại, dù là người trực tiếp thực hiện các hoạt động tố tụng nhưng điều tra viên lại bị động, bị phụ thuộc vào tính đúng đắn, kịp thời của các quyết định do cấp trên ban hành. Cơ chế tố tụng này một mặt tạo nên rào cản ảnh hưởng đến chất lượng, tính kịp thời của hoạt động tố tụng, mặt khác lại không tạo ra cơ sở rõ ràng về trách nhiệm của lãnh đạo cơ quan điều tra theo nguyên tắc “quyền hạn đi đôi với trách nhiệm”. “Lỗ hổng” trong kiểm sát tin báo tội phạm Theo Điều 104 BLTTHS, ngoài cơ quan điều tra thì hải quan, kiểm lâm, bộ đội biên phòng, cảnh sát biển cùng một số cơ quan khác của công an nhân dân, quân đội nhân dân cũng có quyền khởi tố vụ án hình sự. Sắp tới đây, việc chứng minh tội phạm thông qua xét hỏi là trách nhiệm chính của kiểm sát viên. Ảnh: HTD Như vậy, các cơ quan trên cũng có nhiệm vụ tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm. Tuy nhiên, BLTTHS lại không quy định VKS kiểm sát hoạt động này. Theo bà Hồ Thị Phấn (Phó Viện trưởng VKSND TP.HCM), đây là thiếu sót có thể dẫn đến nguy cơ tố giác, tin báo về tội phạm không được xử lý đầy đủ, kịp thời nên bỏ lọt tội phạm. Để khắc phục, bà Phấn kiến nghị điều chỉnh khoản 4 Điều 103 BLTTHS như sau: “VKS có trách nhiệm kiểm sát việc tiếp nhận, thụ lý và giải quyết của cơ quan điều tra, hải quan, kiểm lâm, bộ đội biên phòng, cảnh sát biển và các cơ quan khác của công an nhân dân, quân đội nhân dân được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, đối với tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố”. Trong giai đoạn khởi tố, bà Phấn cũng kiến nghị sửa đổi, bổ sung Điều 126 BLTTHS theo hướng quy định thời hạn mà cơ quan điều tra phải thực hiện yêu cầu khởi tố bị can của VKS. Nếu cơ quan điều tra không thống nhất khởi tố thì phải có văn bản trả lời, nêu rõ lý do. Nếu VKS nhận thấy việc khởi tố là có cơ sở thì VKS trực tiếp ra quyết định khởi tố bị can. Đồng tình, một kiểm sát viên VKSND huyện Bình Chánh (TP.HCM) nói quy định như vậy vừa tăng cường tính chủ động của VKS, vừa đảm bảo tính kịp thời của hoạt động đấu tranh phòng, chống tội phạm. Bỏ quyền khởi tố của tòa Ông Vũ Phi Long (Phó Chánh tòa Hình sự TAND TP.HCM) cho rằng trong BLTTHS có nhiều quy định nêu rõ trách nhiệm chứng minh tội phạm thuộc về các cơ quan tiến hành tố tụng, trong đó có tòa án. Các quy định này mâu thuẫn với chức năng xét xử là tại phiên tòa, HĐXX chỉ hỏi để thẩm tra các chứng cứ, tài liệu, lắng nghe các quan điểm buộc - gỡ tội để làm cơ sở cho nghị án. Cũng theo ông Long, quy định về thẩm quyền khởi tố vụ án của HĐXX tại phiên tòa (Điều 104 BLTTHS) cũng không phù hợp với chức năng của tòa là chỉ xét xử trên cơ sở quyết định truy tố của VKS. Trong thực tiễn, hầu như chưa có trường hợp nào HĐXX khởi tố vụ án tại phiên tòa, tất cả đều chỉ trả hồ sơ để điều tra bổ sung hoặc kiến nghị VKS khởi tố. Về trình tự xét hỏi tại phiên tòa sơ thẩm (Điều 207 BLTTHS), ông Long đề nghị để đảm bảo sự vô tư, khách quan, không định kiến trước thì HĐXX chỉ nên hỏi một cách tổng quát những vấn đề của vụ án theo nội dung trong cáo trạng. Còn lại, đại diện VKS sẽ chịu trách nhiệm xét hỏi chính, đấu tranh để làm rõ vụ án. “Về lâu dài, chúng tôi ủng hộ quan điểm chứng minh tội phạm thông qua xét hỏi là trách nhiệm chính của kiểm sát viên. HĐXX chỉ có trách nhiệm theo dõi, yêu cầu các bên phải tham gia xét hỏi những tình tiết chưa được đề cập” - ông Long nói. Ủng hộ quan điểm này, kiểm sát viên Trần Minh Sơn (Phó phòng Kiểm sát thi hành án tạm giam - tạm giữ VKSND TP.HCM) nói thêm: Tại các phiên tòa, đại diện VKS có trách nhiệm công bố cáo trạng và bảo vệ nó nhưng lại là người tham gia thẩm vấn cuối cùng. Nên thay đổi trình tự xét hỏi theo hướng kiểm sát viên hỏi trước, tòa chỉ theo dõi và nhận định. Điều này cũng phù hợp với xu hướng chung của thế giới.
PHAN THƯƠNG Theo PL HCM |
||||
|